KOMENTAR: Transformasi Digital, Pencemaran Alam & Kesan Penggunaan Digital Terhadap Alam Sekitar

Dunia Siber Merosakkan Dunia Kita

Kesan pendigitalan (digitalisation) dan ekonomi digital terhadap alam sekitar adalah ketara.

Sama ada hanya melayari internet, mencipta kandungan untuk profil media sosial, menyimpan dan mengedar fail media, atau menggunakan teknologi Kecerdasan Buatan (AI) dan blockchain, semua aktiviti ini menyumbang kepada penggunaan tenaga dan pelepasan karbon, terutamanya di pusat-pusat data.

Bezanya, fail dan pemprosesan data yang lebih besar akan memerlukan lebih banyak tenaga.

Penggunaan teknologi blockchain, bagaimanapun, mempunyai kesan alam sekitar yang positif dan negatif. Ia boleh membantu mengurangkan pelepasan karbon dengan membolehkan penggunaan sistem tenaga boleh diperbaharui terdesentralisasi, seperti perdagangan tenaga rakan ke rakan (peer to peer energy trading).

Sebaliknya, proses pelombongan mata wang kripto, yang berasaskan teknologi blockchain, memerlukan sejumlah tenaga yang besar dan menghasilkan jejak karbon yang ketara. Proses tenaga yang intensif untuk mengesahkan dan menambah urus niaga pada rangkaian blockchain boleh mengakibatkan pelepasan gas rumah hijau berskala besar, terutamanya jika tenaga yang digunakan diperolehi daripada sumber-sumber yang tidak boleh diperbaharui.

Mengikut statistik terkini, pusat-pusat data di seluruh dunia menggunakan lebih daripada 2% tenaga elektrik dunia dan menjana isi padu pelepasan karbon yang sama seperti industri penerbangan global.

Pelepasan karbon bukan satu-satunya masalah alam sekitar daripada pusat-pusat data. Selain daripada pencemaran yang disebabkan oleh penggunaan bateri, penjana diesel dan bahan penyejuk toksik, isu yang paling kritikal adalah penggunaan air yang tinggi. Air – sebanyak berbilion gelen – diperlukan untuk menyejukkan pusat-pusat data.

Pada tahun 2019 sahaja, Google meminta, atau diberikan, lebih daripada 2.3 bilion gelen air untuk pusat data di tiga wilayah di Amerika Syarikat, menurut rekod awam yang disiarkan dalam talian dan pemfailan undang-undang.

Sisa elektronik (e-waste) adalah satu lagi kesan buruk pendigitalan. Memandangkan AI dan teknologi digital lain menjadi lebih meluas, jumlah sisa elektronik yang dijana juga semakin meningkat.

Menurut laporan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu (PBB), kira-kira 53.6 juta tan metrik sisa elektronik dijana secara global pada 2019 dan hanya 17.4% daripada sisa ini dikitar semula.

Sisa elektronik ini mengandungi bahan berbahaya yang boleh memudaratkan alam sekitar dan kesihatan manusia jika tidak dibuang dengan betul. Di samping itu, jumlah sisa elektronik dijangka meningkat kepada 74.7 juta tan metrik menjelang 2030.

Apa yang paling membimbangkan tentang statistik dan kesan-kesan ini adalah kesannya terhadap masyarakat. Mengenai sisa elektronik, ia mengandungi bahan berbahaya yang boleh memudaratkan alam sekitar dan kesihatan manusia jika tidak dibuang dengan betul. Beberapa kajian mencadangkan, masyarakat yang tinggal di kawasan terdedah sisa elektronik mempunyai tahap logam berat yang tinggi dan bahan pencemar organik yang berterusan. Kanak-kanak dan wanita hamil amat terdedah semasa tempoh pendedahan kritikal yang menjejas pelbagai organ biologi.

Penggunaan air yang tinggi pula bermasalah terutama apabila ia menjejas masyarakat yang tinggal berdekatan pusat data.

Syarikat teknologi besar seperti Google dan Amazon misalnya, sudah menghadapi tentangan daripada beberapa masyarakat yang dilanda kemarau di Amerika Syarikat.

Bagi pelepasan karbon, kesan perubahan iklim sudah jelas. Lagipun, negara-negara miskin dan negara-negara kepulauan bukan sahaja terdedah kepada kesan perubahan iklim. Mereka juga tidak mempunyai akses kepada perkhidmatan digital yang boleh meningkatkan kesejahteraan sosioekonomi mereka.

Memikirkan Semula Pengeluaran dan Penggunaan Digital

Namun demikian, terdapat beberapa penyelesaian kepada cabaran-cabaran ini.

Pertama, walaupun teknologi telah mengakibatkan kesan buruk alam sekitar ini, kemajuan selanjutnya dalam teknologi berpotensi menanganinya.
 

Khususnya, terdapat perkembangan ke arah penyelesaian penyejukan yang lebih cekap dan mesra alam di pusat-pusat data dan sesetengah pengendali pusat-pusat data merancang untuk mengawal selia kendiri dan langkah kemampanan untuk mengurangkan kesan alam sekitar mereka.

Kedua, dari segi dasar pemerintah, pemerintah perlu memahami sepenuhnya pilihan pembangunan ekonomi masing-masing.

Dalam kes masyarakat Amerika Syarikat menentang pusat data, bandar yang kekurangan wang akan mengalu-alukan Big Tech untuk membina ratusan juta dolar pusat data di wilayah mereka.

Persoalannya bagaimanapun, siapa lagi yang telah mereka rujuk?

Ketiga, kita perlu merenung tingkah laku dan tabiat pengguna kita sendiri.

Perlukah kita membeli model iPhone atau Samsung terkini setiap tahun?

Adakah kita tahu bagaimana kita sendiri boleh menangani isu-isu teknikal pada peranti digital kita, daripada membeli peranti yang baru?

Adakah kita sedar bahawa ada lebih daripada 300 tong kitar semula e-sisa yang ditempatkan di pelbagai lokasi di Singapura, seperti pusat bandar, pusat beli-belah dan pasar raya?

Apakah kita mengetahui produk dan layanan digital ramah lingkungan yang tersedia – seperti menggunakan enjin carian yang mengutamakan jejak web dan pusat data mesra alam, atau server digital yang menerapkan kebijakan karbon neutral?

Sesetengah orang mungkin menganggap ini adalah langkah-langkah kecil. Padahal, dengan jumlah masa yang kita menggunakan peranti digital dan perkhidmatan dalam talian, nampaknya berpotensi hebat.

Dengan meningkatkan penggunaan tenaga yang boleh diperbaharui, menambah baik reka bentuk sistem-sistem teknologi, melupuskan sisa elektronik dengan betul dan menyedari cara kita menghabiskan masa dalam talian, kita boleh memastikan transformasi digital tidak melibatkan bebanan kepada alam sekitar.

Ia sangat penting bagi pemerintah, syarikat dan individu mengambil tindakan untuk menangani isu alam sekitar ini dan memastikan masa depan yang mampan untuk semua.

MENGENAI PENULIS:
Sofiah Jamil menyandang jawatan editor di Welchman Keen, sebuah firma penasihat teknologi global yang memudahkan perhubungan yang selamat, saksama dan mampan di negara-negara membangun. Beliau juga adalah mantan penyelidik di Sekolah Pengajian Antarabangsa S. Rajaratnam, Universiti Teknologi Nanyang (RSIS, NTU) dan berpengalaman selama 15 tahun dalam bidang penyelidikan dan nasihat bagi isu-isu pembangunan mampan dan tadbir urus alam sekitar.