Johor rancang bina lagi 3 takungan dan loji rawatan air agar mandiri jelang 2030

JOHOR BAHRU: Pelan lima tahun yang diumumkan di mana Johor akan membangunkan tiga lagi takungan air di samping tiga loji rawatan air agar ia tidak lagi bergantung kepada Singapura untuk bekalan air terawat menjelang 2030 adalah cadangan yang "bercita-cita tinggi" tetapi ia mempunyai garis masa yang mencabar disebabkan skala pembinaannya, kata penganalisis kepada Mediacorp.

Pelan itu - yang dianggarkan menelan belanja lebih RM5 bilion (S$1.5 bilion) - memerlukan tindakan dan kerjasama antara kerajaan persekutuan Malaysia, kerajaan negeri Johor serta pelbagai agensi kerajaan, tambah mereka.

Sementara itu, pakar alam sekitar menekankan bahawa adalah penting bagi negeri selatan itu untuk segera bertindak bagi mendapatkan sumber air yang cukup. Ini amat penting memandangkan pertumbuhan industri pusat data di negeri tersebut menggunakan air yang banyak. Di samping itu, isu pencemaran baru-baru ini di sepanjang beberapa sungai utama turut memberi kesan terhadap kesihatan penduduk tempatan.

Pada Ahad (9 Mac), akhbar harian tempatan New Straits Times melaporkan bahawa kerajaan negeri Johor, dengan kerjasama Putrajaya, memperuntukkan RM1.6 bilion (S$4.81 ratus juta) untuk membina tiga takungan air baharu di Sungai Johor, Sungai Pontian Besar dan Sungai Sedili Besar.

Laporan itu juga menambah bahawa tiga loji rawatan air baharu juga akan dibina dengan kos RM3.5 bilion (S$1.05 bilion), yang dijangka dapat meningkatkan bekalan air terawat negeri tersebut sebanyak 41 peratus.

Laporan tersebut turut memetik seorang pegawai kerajaan Johor yang mengatakan bahawa takungan air dan loji rawatan air tersebut adalah sebahagian penting daripada Projek Tanpa Kebergantungan Malaysia, yang bertujuan untuk mengurangkan kebergantungan kepada air terawat dari Singapura.

Di bawah Perjanjian Air 1962 yang ditandatangani oleh kedua-dua negara, Singapura boleh membeli 50 juta gelen air sehari dari Sungai Johor, dengan harga 3 sen (S$0.01) bagi setiap 1,000 gelen.

Sebagai pertukaran, Johor berhak untuk membeli semula bekalan harian bagi air terawat dari Singapura, sebanyak 2 peratus daripada air mentah yang dibekalkan, pada harga 50 sen (S$0.15) bagi setiap 1,000 gelen.

Johor kini mengimport secara purata 16 juta gelen air terawat sehari (mgd) dari Singapura, jauh melebihi 5 mgd yang Singapura wajib jual semula kepada Malaysia mengikut perjanjian tersebut.

Menurut Lembaga Pembangunan Pelaburan Malaysia, setakat 2022, Johor menggunakan sekitar 371 mgd dan angka tersebut dijangka meningkat pada tahun-tahun mendatang berikutan pertumbuhan pusat data di negeri itu.

Di Rahat Pemimpin Singapura-Malaysia pada 2023, Perdana Menteri Malaysia Anwar Ibrahim dan Perdana Menteri Singapura ketika itu, Lee Hsien Loong, bersetuju bahawa kedua-dua negara akan menyambung perbincangan mengenai harga air mentah dan terawat, "tanpa berat sebelah terhadap kedudukan masing-masing yang telah lama menyatakan hak untuk menyemak harga di bawah Perjanjian Air Sungai Johor 1962".

Kedua-dua pihak juga bersetuju untuk menyambung perbincangan mengenai langkah-langkah untuk menjaga mutu air, serta meningkatkan hasil Sungai Johor, bagi memastikan bekalan yang mampan mengikut keperluan yang ditetapkan dalam perjanjian tersebut.

PELAN BERCITA-CITA TINGGI BOLEH BANTU JOHOR JADI MANDIRI: PARA PENGANALISIS

Sasaran Johor untuk mengurangkan jumlah air terawat yang diimport dari Singapura dan tidak bergantung kepadanya menjadi kunci dalam usaha negeri tersebut untuk mencapai kecukupan sendiri, kata pakar kepada Mediacorp.

Charles Santiago, pengerusi Suruhanjaya Perkhidmatan Air Negara (SPAN), memberitahu Mediacorp bahawa tiga takungan air baharu - yang disebut sebagai Takungan Air Pinggiran Sungai (TAPS) - akan meningkatkan ketersediaan air mentah bagi negeri tersebut.

SPAN merupakan badan pengawalseliaan yang ada hubung kait dengan kerajaan dan bertanggungjawab ke atas industri air dan pembetungan di Semenanjung Malaysia.

Beliau menambah bahawa loji rawatan air yang akan datang - yang dipasangkan dengan tiga takungan air tersebut - akan meningkatkan keupayaan Johor untuk membekalkan air terawat kepada penduduknya dan memenuhi permintaan daripada industri pusat data yang berkembang pesat di negeri selatan itu.

Beliau berkata jumlah air terawat di Johor boleh meningkat sebanyak sekitar 1,200 mgd secara keseluruhan, mengatasi jumlah air yang diimport Johor dari Singapura sebanyak 75 kali ganda.

"(Projek-projek ini) sedang berjalan mengikut rancangan dan dijangka siap dalam garis masa yang ditetapkan," kata Encik Santiago kepada Mediacorp.

"Walaupun garis masa lima tahun ini bercita-cita tinggi, kejayaannya akan bergantung pada pelaksanaan yang cekap dan amalan yang mampan serta kerjasama yang kukuh dalam kalangan kerajaan persekutuan dan negeri, pemaju, badan pengawalseliaan, dan pihak berkuasa tempatan," tambah ahli Parti Tindakan Demokratik yang pernah menjadi ahli Parlimen selama tiga penggal bagi kawasan Klang itu.

Namun, para penganalisis memberi amaran bahawa mencapai garis masa tersebut mungkin sukar disebabkan oleh skala pembinaan yang besar.

Mereka mengatakan bahawa secara purata, takungan air biasanya mengambil masa sekitar lapan tahun untuk dibina. Walaupun loji rawatan air boleh direka dan disiapkan dalam dua tahun, empangan adalah penting dalam meningkatkan jumlah air mentah yang dikumpul Johor, tambah mereka.

Namun, ramai yang bersikap optimis bahawa garis masa lima tahun itu boleh dicapai, dengan adanya sokongan daripada Putrajaya.

"Untuk mencapai simpanan air yang disasarkan dalam tempoh lima tahun adalah cabaran yang besar, tetapi bukan sesuatu yang mustahil," kata pakar mutu air dan pemodelan, Zaki Zainuddin kepada Mediacorp.

Beliau menekankan bahawa perkara tersebut amat penting bagi Malaysia untuk memastikan Johor dapat mencapai kecukupan sendiri dalam bekalan dan sumber air.

"Ini amat relevan untuk Johor (yang sering dianggap sebagai negeri kedua atau ketiga paling maju di Malaysia). Keperluan tersebut menjadi lebih mendesak berikutan cita-cita Johor dalam sektor pusat data," kata Encik Zaki, yang juga merupakan panel pakar bagi Jabatan Alam Sekitar Malaysia dan penasihat kepada syarikat penasihat alam sekitar.

Saintis pemuliharaan, Serina Rahman, yang merupakan pensyarah di Jabatan Pengajian Asia Tenggara Universiti Nasional Singapura, turut berkongsi pandangan yang serupa.

Beliau berkata kepada Mediacorp: "Johor telah menerima banyak pelaburan dalam beberapa tahun kebelakangan ini, jadi saya rasa dari segi kewangan (menyokong pembinaan projek dengan cepat) mungkin tidak menjadi masalah - terutama jika ada sokongan dari atas (dari Putrajaya)."

Cik Serina menambah bahawa perjanjian air dengan Singapura tamat pada 2061 dan dengan melihat ke hadapan, adalah penting bagi Malaysia dan Johor untuk berdikari dalam merawat air mereka sendiri.

"Permintaan air di Johor akan meningkat, terutamanya dengan pelaburan yang berkaitan dengan zon ekonomi khas yang dijangka akan menarik orang untuk tinggal dan beroperasi di Johor. Mungkin Johor kini berada pada tahap pembangunan yang membolehkannya untuk memproses airnya sendiri," katanya.

Awal tahun ini, Perdana Menteri Malaysia Anwar Ibrahim dan rakan sejawatannya dari Singapura, Lawrence Wong, menyaksikan pertukaran perjanjian berkenaan Zon Ekonomi Khas Johor-Singapura (JS-SEZ) pada Rahat Pemimpin Malaysia-Singapura ke-11 di Putrajaya.

JS-SEZ akan dikendalikan bersama oleh Malaysia dan Singapura dengan kedua-dua negara mensasarkan untuk mencipta 20,000 pekerjaan berkemahiran dalam lima tahun pertama.

PENGEMBANGAN PUSAT DATA MESTI DIURUS: PAKAR

Walaupun pelan lima tahun untuk membangunkan takungan air dan loji rawatan dijangka dapat meningkatkan bekalan air di Johor setelah ia siap, penganalisis yang dihubungi Mediacorp menekankan bahawa kerajaan negeri perlu berhati-hati dalam menguruskan pengembangan industri pusat data.

Ini kerana industri tersebut sangat bergantung kepada tenaga dan memerlukan jumlah air yang banyak serta bekalan yang konsisten untuk sistem penyejukan.

Berucap di satu acara pada Julai 2024, Datuk Bandar Majlis Bandaraya Johor Bahru ketika itu, Mohd Noorazam Osman menegaskan bahawa tumpuan semasa terhadap pusat data adalah "difahami", tetapi "masalah sebenar" di Johor adalah bekalan air dan tenaga.

“Sebagai pihak berkuasa tempatan, saya percaya menarik pelaburan adalah penting, tetapi ia tidak boleh dilakukan dengan mengabaikan keperluan rakyat,” katanya.

Johor sedang dalam perjalanan untuk menjadi hab pusat data utama di Asia Tenggara. Menurut laman maklumat pusat data DC Byte, kapasiti pusat data negeri selatan itu telah berkembang daripada hanya 10 megawatt (MW) pada 2021 kepada 1,500MW pada 2024.

Ia juga mempunyai lebih daripada 12 kemudahan pusat data, termasuk pelaburan daripada syarikat multinasional seperti YTL, Yondr dan AirTrunk.

S Piarapakaran, yang merupakan presiden badan pemikir air dan tenaga, Persatuan Penyelidikan Air dan Tenaga Malaysia (AWER), memberitahu Mediacorp bahawa peningkatan agresif bekalan air Johor dalam lima tahun akan datang mungkin dapat membantu negeri itu memenuhi potensi industri pusat data, tetapi penggunaan air untuk penduduk mesti menjadi keutamaan.

Beliau menambah bahawa pihak berkuasa mesti lebih teliti terhadap projek-projek yang memerlukan air terawat berlebihan dan mereka harus diberi kuasa untuk mengenakan undang-undang yang lebih ketat mengenai penggunaan air.

"Akta Industri Perkhidmatan Air 2006 memberi kuasa kepada pengawal selia untuk mengenakan peraturan penggunaan air yang lebih ketat untuk operasi yang bergantung kepada air terawat yang tinggi. Arahannya perlu datang daripada pengawal selia persekutuan untuk dilaksanakan oleh kerajaan negeri," kata Encik Piarapakaran.

Pengerusi SPAN, Encik Santiago, menggesa kerajaan persekutuan dan negeri untuk mengenakan had penggunaan air bagi industri pusat data serta menggalakkan syarikat-syarikat tersebut untuk mempertimbangkan sumber alternatif.

“SPAN menggalakkan pengitaran semula dan penggunaan semula air buangan dari sistem menara penyejukan untuk mempromosikan pengurusan air yang mampan,” katanya kepada Mediacorp.

Cik Serina dari NUS pula menyatakan bahawa kerajaan negeri telah menubuhkan jawatankuasa penyelarasan pembangunan pusat data yang menyemak permohonan bagi pusat data.

Menurut laporan The Straits Times, Johor menolak empat daripada 14 permohonan daripada pengendali pusat data luar negara yang diterima antara Jun dan November 2024.

“Kerajaan negeri menyedari akan perkara ini dan mempunyai sistem untuk menilai cadangan pelaburan bagi melihat sama ada organisasi tersebut boleh beroperasi dengan lebih mampan,” kata Cik Serina.

TANGANI PENCEMARAN SUNGAI

Para pakar juga memberitahu Mediacorp bahawa pembinaan lebih banyak takungan air dan loji rawatan air akan membantu negeri tersebut dalam mengurangkan risiko gangguan bekalan air yang disebabkan pencemaran.

Encik Zaki, pakar mutu air dan pemodelan, memberitahu Mediacorp: "Secara asasnya, air bersih boleh disimpan dan digunakan semasa kejadian pencemaran. Strategi serupa, seperti penyimpanan air sungai di luar tapak, telah dilaksanakan di beberapa negeri, seperti Selangor."

Semasa Rahat Pemimpin Malaysia-Singapura 2019, Encik Lee - Perdana Menteri Singapura ketika itu - menyuarakan kebimbangan mengenai pencemaran dan hasil jangka panjang air dari Johor.

Beliau berkata bahawa loji rawatan air PUB - loji rawatan air Singapura di Kota Tinggi - terpaksa dihentikan ketika itu kerana paras ammonia yang tinggi, dengan pencemaran tersebut dikesan berpunca daripada empangan yang pecah di pusat bio-komposit di Sedenak.

Kejadian itu tidak menjejaskan bekalan air Singapura, tetapi mengganggu bekalan air kepada sekitar 17,000 isi rumah di Kulai, Johor.

Ini menyusuli kejadian pembuangan sisa toksik secara haram di Sungai Kim Kim di Pasir Gudang yang menyebabkan gas beracun yang menjejas ribuan penduduk dan menyebabkan kira-kira 100 sekolah di kawasan itu ditutup.

“Jika Sungai Johor mengalami kejadian seperti yang berlaku di Sungai Kim Kim baru-baru ini, saya rasa ia akan menjadi bencana bagi kedua-dua negara,” kata Encik Lee ketika itu.

Fenomena pencemaran di sepanjang sungai-sungai di Johor bukan insiden terpencil. Pada Oktober 2021, Sultan Johor, Sultan Ibrahim Sultan Iskandar mengkritik sesetengah penduduk kerana membuang sisa ke dalam rangkaian saliran, yang menyebabkan banjir di pelbagai kawasan di Johor Bahru.

Lebih terkini, pada September 2024, pencemaran bahan kimia toksik di sepanjang sungai di Johor menyebabkan penutupan tiga buah sekolah, yang membawa kepada penubuhan pasukan petugas khas bagi menangani isu terbabit.

Presiden AWER, Piarapakaran, berkata bahawa pertubuhan bukan kerajaan (NGO) telah membangkitkan isu pencemaran sungai, dan pihak berkuasa telah membuat pindaan kepada undang-undang sedia ada untuk meningkatkan hukuman terhadap syarikat yang membuang sisa toksik secara haram.

Namun, beliau mengakui bahawa dalam kes Johor, lebih banyak usaha boleh dilakukan untuk mengatasi isu itu, kerana penguatkuasaan yang ketat harus diteruskan bagi memastikan empangan baharu tidak tercemar.

Ini termasuk membangunkan mekanisme penunjuk untuk merekodkan “masa henti perkhidmatan air” supaya pembekal air mempunyai penanda aras untuk dipatuhi.

Beliau menambah bahawa loji rawatan dan empangan juga harus dipasang dengan kemudahan bagi menyingkirkan ammonia untuk menangani pencemaran ammonia.

“Kerjasama antara agensi persekutuan dan negeri adalah penting agar (langkah-langkah ini) dapat dilaksanakan,” kata Encik Piarapakaran.